Psikolojide Savaş, Kaç ve Don Tepkisi

İnsanların ya da hayvanların tehlikeli durumlar karşısında verdiği bazı tepkiler vardır. Evrimsel sürece bakıldığında canlılar bu tepkileri hayatta kalma ihtimalini arttırmak amacıyla vermektedir. Bunlar savaş, kaç ya da don tepkileridir. Yabancı dilde 3F (fight, flight, freeze) olarak bilinen bu kavramlar psikoloji, fizyoloji ve biyolojinin araştırma konuları olmaya devam etmektedir. Bugün sizler için bu kavramları ele alarak bunların nelerden kaynaklandığını anlatmaya çalışacağız. Şimdiden keyifli okumalar!

Bir arabanın üzerimize doğru hızla geldiğini gördüğümüzde kimimiz hızla koşarak kaçmaya çalışır kimimiz ise olduğu yerden hareket dahi edemez yani donakalır. Kriz anlarında verdiğimiz bu tepkiler her insanda farklılık gösterse de aslında nihai amaç herkeste aynıdır:

Hayatta kalmak!

Akut stresi ortadan kaldırmak amacıyla verdiğimiz bu tepkileri tek tek inceleyelim.

Savaşma Tepkisi:

Doğada canlıların hayatta kalmasının yolu öldürmek ya da ölmemektir. Hiçbir hayvan diğerlerinden kendini izole ederek köşesine çekilip bir yaşam süremez. En temel ihtiyaçlardan olan beslenme ihtiyacını gidermek için canlılar avlanarak kendilerine besin sağlar. Bu noktada kurban ya savaşarak hayatını kurtaracaktır ya da avcısına yem olacaktır. Savaşma tepkisi genelde kaçmanın mümkün olmadığı durumlarda ortaya çıkar.

Günümüz modern insanı her ne kadar doğada savaşmasa da yaşamımızda bunun izlerini görebiliriz. Evinize hırsız girdiğini duyduğunuzda onunla savaşıp kendinizi ve evinizi korumak isteyebilirsiniz.

Kaçma Tepkisi:

Vahşi doğada avcının tehlikesi önceden sezilebiliyorsa ve kaçmak için yeterince vakit varsa savaşma tepkisi yerine kaçma tepkisi gösterilebilir. Dışarıda arkadaşlarınızla kahve içerken yakınlarda silah sesleri duyduğunuzda oradan kaçarak hemen uzaklaşmak istersiniz. Bu, durup düşünmeden verdiğiniz bir hayatta kalma tepkisidir.

Donma Tepkisi:

Donma tepkisi, kurban rolündeki hayvanların doğada sıklıkla gösterdiği bir tepkidir. Ormanın ortasında tek başına otlayan bir ceylan düşünün. Doğadaki alışılmış seslerin dışında bir ses duyduğunda, bu bir tüfek sesi olabilir, olduğu yerde donakalır. Buradaki istemsiz amaç enerji harcamadan sessiz kalarak avcının avını gözden kaçırmasıdır. İnsanlar da hayatlarında donma tepkisini sıklıkla kullanırlar. Bir araba üzerinize doğru hızla geldiğinde kaçmak aklınıza bile gelmez ve donakalırsınız.

Bugün sizler için canlılarda hayatta kalma tepkilerini ele aldık. Bu tarz içerikler ilginizi çekiyorsa Microfon Blog‘u ziyaret etmeyi unutmayın!