Tez nedir, tez yazmanın incelikleri nelerdir, nelere dikkat edilmeli sorularına cevap verdiğimiz yazımızda, tez yazmakla geçen yoğun ve yorucu sürecinizde E-Bursum ekibi olarak yanınızdayız. Tez yazmayı gözünüzde büyütmeden aşama aşama ilerlemenizi sağlayacak tüm tavsiyeleri sıraladık. Kağıt kalemleriniz hazırsa haydi başlayalım!
Üniversite Tezi Nedir?
Tezler her üniversite ve yüksek lisans öğrencisinin karşısına çıkar ve dahası üniversite boyunca hayatının bir parçası haline gelir. Bu süreçte edinilen bilgi birikim sonucu ortaya konulan akademik yazınsal metinler diye adlandırabiliriz tezleri. Tezler yalnızca üniversite bünyesinde okutulmaz. Tez demek bir konu hakkında yeterli verinin toplanması ile araştırma gerçekleşmesi ve o araştırma bulgularının belli bir taslak çerçevesinde sunulmasıdır.
Yazmaya başlamadan önce bilinmesi gerekenler;
- Tez konusu gündelik hayattan veya daha akademik konulardan seçebilirsiniz. Örneğin, teziniz İstanbul’da toplu taşımaların kullanım sıklığı ile ilgili olabilirken, öte yandan mahallenizde yaygınca kullanılan marketler arasındaki rekabetin araştırılmasına da dayanabilir.
- Tez yazarken konu seçimi çok önemlidir. Konuyu belirlemek için öncelikle amaçlarınızı ve ele almak istediğiniz konuyla ilgili problemleri ve faydalarını bir kağıda yazarak işe başlayabilirsiniz. Bu taslak üzerinden eleme yaparak araştırma konusunu daha az seçeneğe indirebilirsiniz. Daha sonra bir araştırmanın asıl amacını belirten araştırma sorusunu (research question) yazmalısınız. Bu araştırmam ile şu sorunu verilen soruyla ele aldım gibi.
- Araştırma sorunuz da hazırsa geldik kapsama alanına. Her deneyin olduğu gibi araştırmaların da bir nicel kapsamı olmalıdır. Örneğin, katılımcıların sayısı ve ülke genelinde mi yoksa dünya genelinde mi olduğu, araştırmanın kapsamını belirler. Eğer araştırma kapsamı çok geniş ise ona uygun materyaller ile araştırmayı yürütmelisiniz. Bunun için de pek çok yöntem mevcut. Örneğin, eğer belli bir gruba anket yapılacaksa anketin içinde bulunan her değişkenin miktarı eşit olmalıdır. Mesela 10 kişi üzerinde araştırma yapılıyorsa ve cinsiyet farklılığı önemli bir faktör ise (değişken) kişi sayısı 5 kadın 5 erkek şeklinde olmalıdır.
- Kişi sayısını eşit tuttuktan sonra gelelim araştırma yöntemlerine. Araştırma yöntemleri, genelde anket ve yüz yüze röportaj ile yapılır. İkisinin de kendi içinde artı ve eksisi bulunmakla beraber anket zaman tasarrufu sağlaması ve ekonomik olması yönünden en çok tercih edilendir.
- Anket çeşitleri de farklılık göstermektedir. Anket soruları çoktan seçmeli olabilir veya katılımcıdan derecelendirme ile 1’den 5’e bir değer verilmesi istenebilir ya da açık uçlu sorular olabilir. Bunlardan yine en ekonomik olanı derecelendirme soruları ve birkaç açık uçlu sorunun harmanlanması olacaktır. Böylece sonuç kısmında çıkan değerleri verilen cevaplarla doğrulayabilirsiniz. Odak grup görüşmelerini ise anketler çıkan sonuçları doğrulamak için kullanabilirsiniz.
Üniversite Tezinde Giriş Bölümü Nedir ve Nasıl Yazılır?
Araştırma sorusunu, değişken miktarına göre kişi sayısını ve Araştırma Yöntemlerimizi belirlediysek, şimdi geldik tezimizi yazmaya. Tezimiz 4 ya da 5 ana başlık altında birleştirilmelidir. Hikayelerde ki serim, düğüm, çözüm gibi bir olay örgüsü gerekir. Bunun için ilk başlığımız Giriş (Introduction) olmalıdır. Konu burada tanıtılır ve detaylandırılır. Araştırma yöntemlerimizden bu aşamada kısaca bahsedip özet geçerek geçmişte yapılan çalışmalardan da örnek verebiliriz. Buna literatür taraması (Literature review) denir. Geçmişte o konuyla ilgili yazılan tezlerin, alıntı yapılarak ya da yorumlanarak kendi tezimize koymamız, konuyu güçlü kılar.
Ayrıca girişte sizi diğer tezlerden ayıran araştırma sorunuzu da burda bahsetmelisiniz ki okuyan kişi direk olarak makaleyi hangi amaçla okuduğunu anlasın. Ayrıca hedef kitlenizden ve de katılımcıların özelliklerinden kısaca bahsetmelisiniz. Yani Giriş kısmı, herşeyden biraz biraz bahsedilip konunun tanıtılmasıdır.
Bazı tezlerde Özet (Abstract) kısmı da dahil edilebilir. Özet eklenecekse, tüm araştırmanın sonuçları ve önerileride dahil olmak üzere tüm içeriğinden kısaca bahsetmek gerekiyor. Mesela bu araştırma 2020 yılında şurda yürütüldü, Katılımcılar şu kadar kişiden oluşmaktadır. Araştırma konusu şudur. Elde edilen veriler şu şekildedir. Yazarın önerileri şu yöndedir. Diyerek can alıcı noktaları özet geçmek gerekir.
Metodoloji Nedir? Neler İçerir?
Girişi yaptıktan sonra, Yöntem(veri toplama/method) dediğimiz kısım geliyor. Burda tezin uygulama aşamasıyla ilgili bilgileri dallandırıp budaklandıracağız. Bahsedilmesi gereken noktalar şu şekildedir:
- Hedef kitlenin sayısı belirtilmelidir, varsa değişkenler nelerdir ve hangi değişken baz alınarak makale yürütülmüştür bunlardan bahsedilmeli. ( cinsiyet/ yaş/ okul tipi/ meslek vs.)
- Hedef kitlenin tanıtılması gerekir. (background information) Örneğin: 12 kişi doktor, 12 kişi öğretmen, 12 kişi mühendis şeklinde.
- Hangi araştırma yöntemi kullanıldığı anlatılmalı. Örneğin: çoktan seçmeli ve açık uçlu toplam 20 sorudan oluşmaktadır. Bunların 18’i çoktan seçmeli 2’si açık uçlu sorulardır. Detay vermek önemlidir. Böylece tezinizi daha anlamlı ve güçlü kılar.
- Tez yazarken veriyi işlemek için hangi programı kullandığınızı mutlaka belirtmelisiniz. Örneğin SPSS kavramını üniversite de duymuş olmanız gerekir, eğer duymaydısanız mutlaka tez yazmaya başlamadan öğrenmelisiniz. SPSS, ilerde çok karşılaşacağınız Excel tarzı bir program. Bu programdan da aşağılarda daha çok bahsedeceğiz. Şu şekilde örnek metin yazabilirsiniz;”Toplanan veriler SPSS kullanılarak işlenmiştir”.
- Araştırmayı yürüttüğünüz tarih ve varsa yerler eklenmelidir. Örneğin, araştırma 2018 yılında İstanbul’da Boğaziçi Üniversitesi bünyesindeki konservatuvar öğrencileri arasında yapılmıştır. Not: Eğer anket sorularını siz oluşturmadıysanız başka bir yerden aldıysanız burda anketi aldığınız makaleden ve yazarından bahsedip, kaynakçada makalenin adını vermelisiniz.
Sonuç Kısmı Nedir? Nelerden Bahsedilir?
Tezin genel hatlarından bahsettikten sonra şimdi uygulama aşamasında elde ettiğimiz sonuçları yazmaNız gerekiyor. Bu bölüme de Sonuçlar (Results) deniyor. Bu aşamada anketinizi yapmış, SPSS ile verileri işlemiş olmanız gerekir.
Sonuç kısmında tamamen objektif olmalı, yorum katmadan direkt olarak anket sonuçlarını paylaşmak önemlidir. Örneğin ilk soru için %40 kişi şu cevabı verirken, %60 kişi şu cevabı vermiştir. Sonuçları verirken tablo ve sayısal şemalar oluşturup vermek en iyisi olacaktır. Bunun için de uygulamalar kullanabilirsiniz. Google tablolar, SPSS ve Microsoft Office uygulamalarını, listenize ekleyebilirsiniz. Tüm soruları tabloda verip, büyük farklar içeren soruları özellikle belirtmek de yeterli olabilir.
Öneriler Kısmında Yapılması Gerekenler
Sıra geldik tezinizin meyvesini almaya. Sonuçlar kısmında elde ettiğiniz verileri yorumlamak için Öneriler kısmını kullanmalısınız. İşte burada araştırma sorunuzun, yaptığınız anket ile nasıl sonuçlandığını ve bu soruna öneri olarak neler yapılması gerektiğinden bahsetmeniz gerekiyor. Bu kısım eklenmeyebilir. Çalışmanın amacı eğer ikna etmek için ise genelde önce araştırmanın olumlu ve olumsuz yönlerinden bahsedilir. Daha sonra bunları aşmak için ne gibi çözümler uygulanabilir burada bahsedilebilir. Örneğin: İstanbul trafiği üzerine bir araştırma yaptınız ve bu araştırmanın sonucunda sebebi şahsi araçların çokluğu oldu. Burada şahsi araçların azaltılması ya da bireylerin toplu taşıma kullanmaya teşvik edilmesi gibi çözüm fikirleri sunarak tezinizi noktalayabilirsiniz.
Kaynakça Nedir, Kaynakça Nasıl Yazılır?
Her şey bu kadar demek isterdik ama Kaynakçadan bahsetmezsek olmaz. Tezinizde kullandığınız, faydalandığınız tüm makale, kitap, internet sitelerini burada belirtmek zorundasınız. Eğer belirtmezseniz o zaman eser hırsızlığı denen plagiarism yapmış olursunuz. Bu da illegal bir iş olduğundan mahkemelik bile olabilirsiniz. Kaynakça hazırlarken dikkat edilmesi gerekenler vardır. Bunun için dünya üzerinde bir kıstas bile hazırlanmış. Buraya tıklayarak APA denilen uluslararası kaynakça formatına ulaşabilirsiniz. Bu formata göre kaynakça hazırlarken nasıl kısaltma yapmalısınız bakabilirsiniz. Birçok üniversite sizden bu formata uygun tez yazmanızı isteyecektir.
APA yönteminde metin içinde kaynak gösterilirken yazarın soyadı (ya da yazarların soyadları), yapıtın yayın tarihi ve alıntı yapılan sayfanın numarası (ya da sayfaların numaraları) belirtilir.
- Tek yazarlı yapıt metinde alıntı yapıldıktan sonra, parantez içinde, yazarın soyadı, yayın tarihi ve sayfa numarası, virgüllerle ayrılarak yazılır. Tek bir sayfaya gönderme yapıldığında “s.”, birden çok sayfaya gönderme yapılıyorsa “ss.” yazılır. Örneğin;Yapıtta “gerçekçiliği bazıları daha çok yöntem bakımından benimsemiştir, bazıları ise konu bakımından” (Moran, 1994, s. 36).
- İki ya da daha fazla yazarlı yapıt iki yazarı olan yapıtlara gönderme yapılırken her iki yazarın soyadı verilir. Örneğin, şöyle yazılır: (Taner ve Bezirci, 1983, s. 86).
- Yazarı belli olmayan yapıtın yazarı belirtilmemişse alıntı yaparken yapıtın adının ilk birkaç sözcüğü kullanılır. Bu tür bir yapıta gönderme yapılırken kitabın adı eğik (italik) olarak yazılır ve ardından tarih belirtilir: Diğer bir kaynakta (College Cost Book, 1983) belirtildiği gibi… / College Cost Book’ta (1983) belirtildiği gibi…
Daha fazlası için buraya bakabilirsiniz.
Ayrıca kaynakça kısmında tek tek referans yazmakla uğraşmak istemiyorsanız Google Akademik kullanarak, kullandığınız makaleyi aratarak direk alıntılamaya tıklayıp APA’ya uygun formatı kopyalayıp yapıştırabilirsiniz.
İşte bu kadar basit;
1.Adım
2. Adım
SONUÇ:
Buna ek olarak alıntı yaptığınız cümleleri tezin içinde yazarken dikkat etmeniz gereken noktaları şunlardır;
- Atıf-Dolaylı Aktarma yapılacaksa: Bir kaynaktaki görüş, düşünce, tartışma, tespit veya benzeri bir kısma atıf yapılıyorsa ve atıf yapılan görüş makale yazarının kendi kelimeleri ile satıra dökülüyorsa, “Bu konuda bk. / Bu görüş ile ilgili bk. / Bu tartışma hakkında bk. veya Bk.” ifadesinden sonra kaynak belirtilmelidir.
- Alıntı-Aynıyla İktibas yapılacaksa: Eğer müracaat edilen kaynaktan ilgili kısım aynen noktası ve virgülüne dokunulmadan alınıyorsa, alıntılanan kısım “çift tırnak içinde verilir” ve sonuna makalenin kaynağı yazılır. Alıntı içindeki alıntılarda ise ‘tek tırnak’ kullanabilirsiniz. Bir kaynaktan aynen alıntılanan kısmın “çift tırnak” içine alınmadan yazılması ve sadece sonunda kaynağın yazılması ile yetinilmesi doğru olmaz.
- Ayrıca Kaynaklar referans kısmında yazarların soyadına göre alfabetik olarak sıralanır. Eğer yazar adı yoksa yapıt adı esas alınır. Bir yazarın birden çok yapıtı kullanılmışsa kaynaklar kronolojik sırayla yazılır. Bir yazarın aynı yıl yayımlanmış birden fazla yapıtı kullanılmışsa yapıt adlarının alfabetik sırasına göre “2019a”, “2019b” şeklinde sıralanır.
Genel Olarak Üniversite Bitirme Tezlerinde Kabul Gören Yazı Düzeni, Font ve Ölçüler Nelerdir?
Bu şekilde tezinizin taslağından ve aşamalarından bahsettik, şimdi de genel kabul görülen yazı düzeni ve şeklinden bahsedeceğiz;
- Tezin dış ve iç kapağında “Times New Roman” yazı tipi kullanılması zorunludur. Tezin iç bölümlerinde ise Times New Roman, Arial, Tahoma, Verdana yazı tiplerini olarak tercih edilebilirsiniz. Ancak tüm iç bölümlerde aynı yazı tipi kullanılmalıdır.
- Süslü ve okunmayı zorlaştıran yazılar bitirme teziniz için uzak durmanız gereken bir üsluptur. Bu yüzden olabildiğince resmi ve düzenli olmalısınız.
- Yazı büyüklüğü 12 olmakla beraber başlık ve alt başlıklar için 14 ve 18 tercih edilir. Satır aralığı 1,15 olmalıdır. Paragraflar 3 santim girinti ile başlamalı ve her paragraf arasında 1 satır boşluk olmalıdır. Böylece okuyucu için daha kolay bir deneyim olacaktır.
- Noktalama ve yazım kurallarına dikkat etmeli, olabildiğince kontrol etmelisiniz. Böylece mükemmele yakın bir tez yazma süreci elde edebilirsiniz.
Hap Bilgiler:
Bunlara ek olarak tez yazarken işinize çok yarayacak birkaç programı da sizler için derledik;
- SPSS programının detaylı kullanımının anlatımına burdan ulaşabilirsiniz. Excel kullanımını bilmek, sizin çok işinize yarar.
- Literatür taraması yaparken makale aramak isterseniz Google akademik kullanabilirsiniz. Ayrıca aradığınız makaleleri binlercesi içinde sınırlandırmak için gelişmiş aramayı kullanabilirsiniz. Bu sayede daha sınırlı ve amaca yönelik içeriklere ulaşabilirsiniz.
- Makale diliniz İngilizce ise Grammarly uygulaması, son düzenlemenizi yaparken, kelimelerin doğru yazılışını ve noktalama işaretlerinin yerini tespit eder ve düzeltmeniz için size önerilerde bulunur. Eğer makale diliniz Türkçe ise Türkçeyaz sitesinden doğru yanlışlarınızı kontrol edebilirsiniz.
- Eğer makalelerinizde başka makaleden direk alıntı yapmak yerine, yorumlamak isterseniz QuillBot sitesinden alıntıladığınız bölümü yapıştırarak, cümleyi yeniden oluşturabilirsiniz. Böylece daha özgün bir tez deneyimi elde edebilirsiniz.
- Yazdığınız tezin internet ortamında bulunan diğer makalelerle ne kadar benzerlik gösterdiğini yani pilagiarism check (intihal programı) dediğimiz, tezin özgün olup olmadığını Edubirdie web sitesi üzerinden kontrol edebilirsiniz.Türkçe yazıyorsanız buraya bakabilirsiniz.
Google Gelişmiş aramayı nasıl kullanmalıyız?
Buraya kadar sabırla geldiyseniz, tez sürecinizde de aynı sabrı gösterip güzel bir iş çıkaracağınıza eminiz. Tez yazım aşamasıyla ilgili eklemek istediklerinizi veya merak ettiklerinizi yorum olarak yazabilirsiniz. E-Bursum Blog’da binlerce içeriğe de bakmayı unutmayın. Sağlıcakla kalın.
